Wydawać by się mogło, że błędy powstające z nadmiaru słów nie grożą nam zbyt często. Przecież poza twórczością literacką lepiej mówić i pisać krótko i konkretnie. Nie jest jednak łatwo uniknąć masła maślanego - wyrażenia tego typu pojawiają się we wszystkich zestawieniach najpopularniejszych błędów popełnianych przez Polaków.
22. Nie cofaj się do tyłu - pleonazmy, tautologie
1. Pleonazmy
Pleonazm (gr. πλεονασμός - nadmiar) to wyrażenie, w którym składnik gramatycznie podrzędny powtarza znaczeniowo komunikat niesiony przez składnik nadrzędny. Znaczenie jednego ze składników wyrażenia może całkowicie zawierać się w drugim lub powtarzać jego elementy znaczeniowe. Powstaje błąd leksykalny i logiczny, którego wyeliminowanie polega na zrezygnowaniu ze składnika podrzędnego.
Zatem nie "cofać się do tyłu", a po prostu cofać się,
nie "w miesiącu sierpniu", a po prostu w sierpniu,
nie "równa połowa", a po prostu połowa,
nie "akwen wodny", a po prostu akwen,
nie "kopnąć nogą", a po prostu kopnąć.
Inne pleonazmy to fakt autentyczny, geneza powstania, kontynuować dalej, martwy trup, mylny błąd, okres czasu, pełny komplet, poprawić się na lepsze, potencjalnie możliwy, pozytywna aprobata, sędziwy starzec, spadać w dół, wracać z powrotem, wzajemna współpraca, zabić na śmierć, z własnej autopsji.
Pleonazm powstanie również przez użycie epitetu, który odnosi się do cechy oczywistej opisywanego obiektu; na przykład: mokra woda, wielki olbrzym, zimny lód, twardy kamień (tu uwaga - nie mylić z porównaniami; wyrażenia 'zimny jak lód' czy 'twardy jak kamień' są prawidłowe).
Pleonazmy mogą być umieszczane w tekstach literackich celowo - jako figura stylistyczna. W poezji i prozie mogą służyć podkreśleniu uczuć lub cech, w ujęciu humorystycznym mogą budować specyficzny język postaci, bawić słuchacza lub czytelnika.
W tekstach naukowych, użytkowych, publicystycznych i argumentacyjnych należy unikać pleonazmów.
2. Tautologie
Tautologia (gr. ταὐτός - ten sam, λόγος - słowo, mowa ) to umieszczenie w wypowiedzi dwóch równorzędnych gramatycznie składników, które znaczą to samo.
Przykładami tautologii są sformułowania:
ale jednak
geneza i pochodzenie
i jeszcze w dodatku
poprawnie i prawidłowo
pięknie i ładnie
uogólnia i generalizuje
Tautologie mogą wynikać z nieznajomości znaczeń wyrazów pochodzenia obcego i niepotrzebnym zestawianiu ich z synonimem. Na przykład:
- Był donatorem i darczyńcą klasztoru.
- Wykonuje rotacje i obroty.
- To hochsztapler, aferzysta i krętacz!
Celowe zastosowanie tautologii w tekstach literackich służy wzmocnieniu komunikatu, podkreśleniu jego wagi, czasem służy zabawie językowej, rytmiczności (teksty piosenek).
Niektóre wyrażenia tautologiczne są całkowicie akceptowalne - utrwaliły się w języku i na zasadzie uzusu funkcjonują jako trwałe połaczenia. Do takich tautologii należą tylko i wyłącznie oraz krótko i węzłowato.
Językoznawcy zajmują różne stanowiska odnośnie systematyki pleonazmów i tautologii. Niektórzy włączają tautologie do pleonazmów, niektórzy posługują się tymi pojęciami zamiennie, niektórzy zachowują rozróżnienie tych terminów. Do celów użytkowych, samokontroli przy tworzeniu tekstów, wygodnym i łatwym do zapamiętania terminem określającym ten rodzaj błędu jest wspomniane wcześniej masło maślane. Po prostu sprawdzajmy, czy nie dublujemy znaczeń.
Garść steemitowych błędów
- Mam obecnie 26 lat ale
cofając się pamięcią do tyłu, to no kurcze trzeba przyznać, że z mojej perspektywy to było lepiej. - Wstęp od razu przenosi nas do samolotu X-15 kierowanego przez Neila Armstronga który usiłuje dostać się na orbitę ziemi a potem
wrócić z powrotem. - Ja np.
w miesiącu styczniuw obydwie strony (wysyłanie i pobieranie) zużyłem 167 GB (sam korzystam z sieci). - Aktualnie zwiedził już wszystkie kraje świata i będzie
kontynuował dalejswoje podróże. - Można spotkać także osoby, które są tu krótki
okres czasu(...). - To akurat znam
z własnej autopsji. - Nagranie zrobione na chwilę przed tym jak mieliśmy
wracać z powrotem(...). - Pogoda dopisała a słońce przez dłuższy
okres czasupiekło moją twarz oraz plecy. - Mam nadzieję że X będzie
kontynuować dalejto co do tej pory robiła (...).
!tipuvote 1
This post is supported by $0.42 @tipU upvote funded by @grecki-bazar-ewy :)
@tipU voting service: get instant upvotes + profit sharing tokens | For investors.
Twój post został podbity głosem @sp-group-up oraz głosami osób podpiętych pod nasz "TRIAL" o łącznej mocy ~0.20$. Projekt wystartował 14.05.2019, lista osób z naszego triala oraz wszystkie podbite przez nas posty zostaną opublikowane we wtorkowym raporcie z działalności @sp-group w dniu 21.05.2019.
@wadera
Kurcze, teraz dopiero uświadomiłem sobie jak wiele tautologii i pleonazmów używam w swoich artykułach. Co gorsza, ciężko będzie to wyeliminować, bo są one tak zakorzenione w potocznej mowie polskiej, że czytając je nawet nie zwracam uwagi, że coś tu jest nie tak jak być powinno.
To prawda - sporo pleonazmów zaczyna utrwalać się w mówionej polszczyźnie. Wydatnie pomaga w tym telewizja, w której po prostu regularnie słychać cofanie do tyłu czy spadanie w dół.