Mniej błędów, więcej głosów #20

in #polish5 years ago

Cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście to mali językowi złośliwcy. Z jednymi wyrazami piszemy je łącznie, a z innymi rozdzielnie. Często w prawidłowym zapisie pomaga intuicja, ale czasem warto zrobić małą powtórkę z zasad pisowni.

choice-2692575_960_720.jpg


20. Bym, byś, by, byśmy, byście


1. Pisownia łączna


Gdy używamy osobowej formy czasownika (określony jest potencjalny wykonawca czynności), pisownia jest zawsze łączna.

  • Kupiłbym tego laptopa.
  • Napisałbyś wreszcie recenzję gry.
  • Zrobiłaby to naprawdę dobrze.
  • Widzielibyśmy start, gdyby nie dym z rac.
  • Przyjechalibyście do nas na cały lipiec?

Cząstkę -by piszemy łącznie również wtedy, gdy osobowa forma czasownika użyta jest w znaczeniu bezosobowym.

  • Wypadałoby zapamiętać tę zasadę.
  • Należałoby wykonać kilka ćwiczeń utrwalających.

Cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście piszemy łącznie z partykułami. Lista tych partykuł jest dość długa, ale część z nich dziś brzmi archaicznie, co powoduje, że i używane są rzadko (azali, bodaj, niechaj, nuż, takoż, toć, toż), a część trąci myszką w połączeniu z omawianymi dziś cząstkami (albobyś, bodajbym, wszakżebym, otóżbyście).
Współcześnie często używane są partykuły byle, chyba, czy, czyż, jak, jednak, niech, oby.

  • Bylebym wytrzymał do piątku!
  • Czyżbyś widział już ten film?
  • Niechby tylko spróbował!
  • Obyśmy zdrowi byli.

Łączna jest także pisownia tych cząstek z większością spójników. Również w tej kategorii wiele jest połączeń o archaicznym brzmieniu (ażebym, czylibym, niżbym, tedybym). Na co dzień przydadzą się na pewno aby, byle, chociaż, choć, gdy i że.

  • Chciałabym, abyście skorzystali z tego linka referencyjnego.
  • Będzie dobrze, bylebyś nie popełnił jakiejś gafy.
  • Zdecyduj wreszcie o wyborze, chociażbyś miała wylosować.
  • Choćbyśmy wszyscy wysłali zgłoszenia, to i tak ciągle będzie ich zbyt mało.
  • Byłoby lepiej, gdybyście trzymali rytm tego poloneza.
  • Powiedziała mi, żebym przyszła w środę.

Ostatnia kategoria pisowni łącznej omawianych cząstek to wyrazy porównawcze jakby, jakoby, niby.

  • Wyglądało to tak, jakbyśmy postąpili celowo.
  • Modlitwa tak gorąca, jakobyś ze snu do którego idziesz, już więcej nie miała się zbudzić.
  • Nibyś to u mnie w niewoli, więc jedź ze mną, a obaczysz króla i dwór.

2. Pisownia rozdzielna


Cząstki bym, byś, by, byśmy, byście piszemy rozdzielnie po nieosobowych formach czasownika. Takimi formami są bezokoliczniki (mówić, kupić, pisać), czasowniki zakończone na -no, -to (mówiono, kupiono, pisano), wyrazy trzeba, można, wolno, warto. Rozdzielamy również te cząstki po wyrazach winien, powinien

  • Mówić by już mógł przestać.
  • Pisano by o tym w gazetach.
  • Można by już poprosić o zwrot tej ksiażki.
  • Powinien byś zabrać głos w tej sprawie.

Nie sprawia zwykle trudności rozdzielna pisownia cząstki bym, byś, by po rzeczownikach (kto? co?), przymiotnikach (jaki? jaka? jakie?), przysłówkach (jak?), liczebnikach, imiesłowach przysłówkowych (patrz #18), zaimkach odmiennych. Dla zdecydowanej większości Polaków zapis rozdzielny jest w tym przypadku całkowicie naturalny i intuicyjny.

  • Szefem tej firmy byś raczej nie został.
  • Smutni byście byli po takim dniu.
  • Biało by wreszcie mogło być tej zimy.
  • Oni by tego nigdy nie skończyli.

Rozdzielnie piszemy te cząstki również wtedy, gdy w zdaniu występują w funkcji spójników (bardzo często stoi wówczas przed nimi przecinek lub inny spójnik). Mogą one być stosowane zamiennie z aby, ażeby, żeby.

  • Ela pisze po kilka postów tygodniowo, by utrzymać zainteresowanie swoim blogiem.
  • Wysłałem do wszystkich wiadomości, byśmy jednak spotkali się o godzinę później.
  • Nie kupiłam tego do zjedzenia od razu, ale by zrobić małe zapasy.


Garść steemitowych błędów:

  • Chciał bym mieć takie problemy w życiu.
  • K... czy byli byście zadowoleni jak by coś takiego przytrafiło się tobie?? (W tym zdaniu jest więcej błędów.)
  • Czy w ogóle rozwinęli byśmy się w ten sposób technologicznie?
  • Czyli nawet dwa razy więcej niż wygrywał(a) byś codziennie w Lotto.
  • Co możnaby poprawić?

Spis treści

1. Prawidłowe użycie spacji
2. Krótsze zdania to mniejsze ryzyko błędu
3. Jak prawidłowo cytować
4. Pierwsza osoba liczby pojedynczej - JA - wykonawca czynności
5. Savoir-vivre na Steemit
6. Państwa, miasta, mieszkańcy - pisownia wielką i małą literą
7. Kim jestem, komu składam życzenia? Narzędnik kontra celownik
8. O satyrze słów kilka
9. Wolność słowa - blogi i videoblogi
10. Cytowanie przepisów prawa czyli zaklinanie rzeczywistości
11. Tę czy tą?
12. Ach, te przyimki!
13. Mi, ci, mu
14. Bynajmniej czy przynajmniej
15. Tak że tego...
16. Co z tym miesiącem?
17. Dla Mai i Kai o szyi żmii
18. O imiesłowach i imiesłowowych równoważnikach zdań
19. Półtora czy półtorej?