Witam wszystkich po długiej przerwie. Postanowiłem wrócić do pisania na platformie. I od razu mam dla was mocny temat. Co więcej będzie on podzielony na części, więc w planach jest cały cykl tekstów. A tym tematem są toksyczni ludzie i toksyczne relacje. Na początek pokrótce zdefiniujmy, przez toksycznych ludzi mam tu na myśli tych, którzy mają dużą skłonność do manipulowania innymi, krzywdzenia ich, sięgania po przemoc emocjonalną (fizyczna także może wystąpić) i nie potrafią lub mają duży problem w budowaniu zdrowych relacji. W pierwszej wprowadzającej części opiszę jakie są możliwe przyczyny toksyczności u tego typu osób.
Zaburzenia osobowości
Dość częstą przyczyną toksycznych zachowań są zaburzenia osobowości. Są to zaburzenie psychiczne, którego istotnymi cechami są głęboko zakorzenione, trwałe, nieprzystosowawcze wzorce relacji ze środowiskiem, myślenia o nim i postrzegania go, ukonstytuowane tak dalece, że powodują trudności w funkcjonowaniu społecznym i behawioralnym.
Ważna rzecz do zrozumienia, zaburzenia osobowości to nie choroby psychiczne. Tutaj problemem są dysfunkcje w samej osobowości, czyli tego w jaki sposób człowiek interpretuje zdarzenia, jak reaguje na bodźce, zmienność reakcji emocjonalnych, relacje z innymi ludzi, reakcje na wydarzenia w życiu, jego postawy i zachowania itd. Dla przykładu osobowa z narcystycznym zaburzeniem osobowości ma wyolbrzymione ego i błędne przekonanie o własnej wyjątkowości, bo ma taką dysfunkcyjną cechę osobowości, a nie dlatego, że cierpi na urojenia wielkościowe, które ustępują po wyleczeniu.
Terapia zaburzeń osobowości nie jest niemożliwa, ale niewątpliwie jest bardzo trudna. Wymaga konsultacji z naprawdę dobrym specjalistą, który nie tylko posiada dużą wiedzę psychologiczną, ale także istotną wiedzę na temat konkretnego zaburzenia, jak również wysoką świadomość licznych pułapek terapeutycznych. Sama terapia jest długotrwała.
Istnieje wiele zaburzeń osobowości, mniej lub bardziej poważnych. Każde z nich dzieli się jeszcze na kilka podtypów. Jedna osoba może również cierpieć na dwa lub nawet kilka zaburzeń osobowości. Można również mieć jedno zaburzenie osobowości z cechami innego zaburzenia, np. osoba narcystyczna posiada cechy osoby histrionicznej (osobowość narcystyczna uwodzicielska), albo antyspołecznej (osobowość narcystyczna pozbawiona zasad). Każde zaburzenie osobowości ma także swoją skalę "od normy do patologii". Można by to porównać do suwaka. Po lewej stronie znajdują się typu danej osobowości mieszczące się w normie, bardziej na prawo już mamy osoby widoczne zaburzone, najbardziej na prawo najbardziej skrajne przypadki zaburzenia.
Tematyka zaburzeń osobowości jest zatem skomplikowana, jeśli ktoś szuka bardziej szczegółowej wiedzy w tym temacie polecam lekturę książki "Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie" - Theodore Millon, Roger Davis. Tutaj pozwolę sobie pokrótce wymienić kilka zaburzeń osobowości, które mogą przyczyniać się do toksycznych zachowań:
Antyspołeczne zaburzenie osobowości (osobowość antyspołeczna, dyssocjalna, ASPD) - bardziej znana w potocznym języku jako psychopatia, chociaż ta jest w zasadzie podtypem ASPD. Osobowość antyspołeczna to bardziej szerokie pojęcie, we współczesnej nauce coraz częściej wypierające pojęcia psychopata i socjopata. Ludzie z ASPD cechują się nieprzestrzeganiem norm społecznych i moralnych, a także brakiem wyrzutów sumienia i empatii. Wbrew temu co widzimy na filmach większość z nich nie jest mordercami, wielu nawet nie jest przestępcami (chociaż konflikty z prawem są dość powszechne u osób antyspołecznych). To często wydawać by się mogło na pierwszy rzut oka normalni ludzie, oszuści, manipulanci, osoby na szczeblach korporacji i rzecz jasna toksyczni i przemocowi partnerzy. Kolejna ich cecha charakterystyczna to duża impulsywność, nie myślenie o konsekwencjach swoich działań dla siebie i innych ludzi. Cechują się także tym, że są zdolni do jedynie płytkich uczuć (np. gniew, pożądanie, irytacja), nie są zdolni do zbudowania więzi z innym człowiekiem, miłości, przyjaźni, lojalności, czy chociażby sympatii, brak im głębszych uczuć.
Narcystyczne zaburzenie osobowości (osobowość narcystyczna, NPD) - charakteryzuje się wyolbrzymionym poczuciem własnej ważności, przekoloryzowaniem swoich osiągnięć i talentów, wymaganiem od innych podziwu, niewspółmiernego do własnych osiągnięć. Podobnie jak osoby antyspołeczne, osoby narcystyczne cechuje brak empatii i eksploratorskie nastawienie wobec innych ludzi. O ile osoby z ASPD nie respektują norm społecznych, o tyle narcyzi uważają się za tak wyjątkowych, że te normy ich nie dotyczą. Osobowość narcystyczna obok antyspołecznej należy do najczęstszych przyczyn toksyczności, dlatego w tej tematyce niekiedy przy różnych pojęciach dodaje się dopisek "narcystyczny", mówi się np. o "narcystycznej przemocy", czy "latających małpach narcyza" (osoby nastawione przez narcyza przeciwko swojej ofierze).
Zaburzenie osobowości z pogranicza (osobowość z pogranicza, osobowość borderline, BPD) - zaburzenie objawiające się wahaniami nastroju, niestabilnością emocjonalną, silną reaktywnością nastroju i impulsywnością. Cechą charakterystyczną jest również poczucie pustki, zaburzenie własnej tożsamości, znaczący i trwały brak stabilności obrazu lub poczucia własnego "ja", na tyle silne, że w skrajnych przypadkach osoba z borderline potrafi się ciąć, po tylko żeby poczuć, że jeszcze istnieje. Uczucie pustki może powodować także potrzebę stymulacji, sięganie po alkohol, narkotyki i inne środki psychoaktywne, przygodne kontakty seksualne. Osoby z BPD mają także skłonność do naprzemiennego idealizowania i dewaluowania innych ludzi. Kolejną cechą charakterystyczną dla osobowości z pogranicza jest silny i irracjonalny lęk przed odrzuceniem. O ile osoby antyspołeczne i narcystyczne rzadko popadają w depresję, z borderline jest odwrotnie, często występują tu stany depresyjne lub po prostu depresja, a także zachowania autoagresywne (jak np. samookaleczenia). Osoby z BPD są również zdolne do odczuwania wyrzutów sumienia i poczucia winy. Nie zmienia to faktu, że związek z osobą borderline potrafi być bardzo toksyczny i pełny chorych akcji, niemniej to inny rodzaj zaburzenia niż ASPD i NPD, przy których występuje zdolność do odczuwanie jedynie płytkich uczuć.
Histrioniczne zaburzenie osobowości, osobowość histrioniczna, HPD) - nazwa pochodzi od łacińskiego histrio - aktor. Zaburzenie to charakteryzuje się teatralnością zachowań i częstymi próbami zwracania na siebie uwagi. Polega to głównie na zachowaniach uwodzicielskich w sposób nieadekwatny do sytuacji i nadmiernym seksualizowaniu swoich relacji z innymi ludźmi. Przejawia się to także poprzez dramatyczne zachowanie, niczym podczas występu przed publicznością, z przerysowanymi gestami, przepełnionymi emocjami, sprawiającymi wrażenie udawanych. Osoby histrioniczne mają skłonność do manipulowania innymi ludźmi, jednocześnie same są podatne na sugestie, łatwo ulegają wpływom i nadmiernie przejmują się opinią na swój temat. Czują się źle, gdy nie są w centrum uwagi. Ich związki często są płytkie i łatwo się w nich nudzą. Mają również skłonność do traktowania relacji z innymi jako bliższych niż są w rzeczywistości, np. uważają za bliskich przyjaciół osoby, z którymi ledwo co się poznały.
Powyżej wymienione zaburzenia osobowości występują u obojga płci. Statystycznie częściej diagnozuje się osobowość antyspołeczną i narcystyczną u mężczyzn, a osobowość z pogranicza i histrioniczną u kobiet. Ale nie zmienia to faktu, że każde z tych zaburzeń może wystąpić zarówno u mężczyzny, jak i kobiety. Co więcej niektórzy badacze wskazują, że stereotypy na temat płci mogą nieco fałszować faktyczny obraz tego zagadnienia. Odsetek kobiet wśród narcyzów i osób antyspołecznych może być niedoszacowany, z kolei z osobowością borderline i histrioniczną jest odwrotnie, te łatwiej rozpoznaje się u kobiet, a odsetek ich męskich przedstawicieli może być niedoszacowany.
Inne przyczyny toksyczności
Przyczyną toksycznych postaw mogą być także złe wzorce z dzieciństwa. Jeśli ktoś doświadczył przemocy w dzieciństwie, może traktować przemoc i manipulację jako sposób rozwiązywania problemów. To samo może mieć miejsce jeśli w dzieciństwie zamiast miłości otrzymywał od rodziców chłód emocjonalny, przez co w dorosłym życiu nie potrafi budować związków opartych na miłości i bliskości. Przyczyną toksyczności może być także wpływ środowiska, w którym dany człowiek się wychował, które to nauczyło go negatywnych postaw i zachowań.
W następnej części omówię jakie sposoby manipulacji stosują toksyczni ludzie.
@tipu curate :)
Upvoted 👌 (Mana: 11/22) Liquid rewards.
Aktualizacja, co do osób z borderline, jednak mają one całkiem sporo cech wspólnych z narcyzami i psychopatami. I faktycznie mają problemy z odczuwaniem empatii, czy obniżoną empatię. Polecam dobry materiał na ten temat od Sama Vaknina: