Mniej błędów, więcej głosów #6

in #polish6 years ago (edited)

Wszystkich patriotów, światowców, Europejczyków, Polaków, zakochanych w swym regionie, mieście, dzielnicy zapraszam dziś do zapoznania się z odcinkiem, który poświęcony jest pisowni wielką i małą literą geograficznych i miejscowych nazw własnych, nazw mieszkańców i członków narodów, przymiotników utworzonych od nazw geograficznych. Oczywiście w tagu #polish najczęściej pojawia się Polska, polskie miasta i ich mieszkańcy oraz poruszane są kwestie patriotyzmu i stosunków międzynarodowych. Warto w tych kwestiach dbać o poprawną pisownię.

choice-2692575_960_720.jpg


6. Państwa, miasta, mieszkańcy - pisownia wielką i małą literą

We wpisach o podróżach, historii, polityce, społeczeństwie niestety pojawiają się błędy w użyciu wielkiej lub małej litery w różnego typu nazwach. Gorąco zachęcam do zapoznania się z poniższymi zasadami pisowni.


I. Jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy własne państw, regionów, prowincji, stanów, miast, osiedli, wsi, przysiółków


Zawsze wielką literą.

  • Polska, Rzeczpospolita Polska, również byłe nazwy - Polska Rzeczpospolita Ludowa,
  • Niemcy, Francja, Chiny, Indie,
  • Stany Zjednoczone Ameryki, Zjednoczone Królestwo,
  • Teksas, Toskania, Morawy,
  • Warszawa, Wrocław, Londyn, Berlin, Nowy Jork,
  • Sępolno, Biskupin, Śródmieście, Stare Miasto,
  • Tumidaj, Cyców, Korzonek, Koza Wielka, Gola Mała.

Wielką literą piszemy również wyrazy pospolite użyte w znaczeniu nazwy własnej: Korona, Unia, Federacja, Wschód (w znaczeniu kraje wschodu), Trójmiasto, Kraj Kwitnącej Wiśni.


II. Jednowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe


Piszemy zawsze wielką literą:

  • nazwy rzek: Wisła, Odra,
  • nazwy łańcuchów górskich: Kapaty, Sudety,
  • nazwy kontynentów: Europa, Ameryka,
  • nazwy krain: Zakaukazie, Naddnieprze,
  • nazwy wysp: Grenlandia, Madagaskar,
  • nazwy szczytów górskich: Śnieżka, Giewont,
  • nazwy jezior: Gopło, Śniardwy.

III. Wielowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe


W nazwach dwuczłonowych, w których drugi człon jest rzeczownikiem w dopełniaczu (kogo? czego?) lub przymiotnikiem w mianowniku piszemy zawsze oba człony wielką literą.

  • Cieśnina Magellana, Góra Kościuszki, Kanał Panamski, Nizina Mazowiecka, Morze Egejskie.

W nazwach dwuczłonowych, w których drugi człon jest w nieodmieniającym się mianowniku, pierwszy człon, który jest wyrazem pospolitym piszemy małą literą.

  • półwysep Jukatan, wyspa Sumatra, morze Marmara.

W nazwach, w których pojawia się przyimek, jest on pisany małą literą.

  • Nakło nad Notecia, Gródek nad Dunajcem,
  • również obcojęzyczne Stratford-upon-Avon, Frankfurt am Main.

IV. Nazwy mieszkańców


Małą literą piszemy nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi.

  • warszawianka, wrocławianin, londyńczyk, paryżanka, ateńczyk, nowojorczyk,
  • mokotowianka, kleparzanin, brochowianin,
  • wólczanka, lipnianin, klonowianka.

Pozostałe nazwy mieszkańców piszemy zawsze wielką literą. Dotyczy to mieszkańców:

  • planet: Ziemianin, Marsjanin,
  • kontynentów: Europejczyk, Afrykanka,
  • krajów: Polak, Polka, Brazylijczyk, Szwajcar, Hiszpanka, Chinka, Ugandyjczyk,
  • regionów, krain, prowincji: Ślązak, Kaszub, Tyrolczyk, Alzatczyk.

V. Przymiotniki utworzone od powyższych


Piszemy zawsze małą literą

  • polski, polska, polskie również odmieniane przez przypadki,
  • europejski, afrykański, amerykański,
  • niemiecki, angielski, rosyjski,
  • warszawski, wiedeński, paryski,
  • dolnośląski, mazowiecki, małopolski,
  • wiślany, bałtycki, tatrzański.

Uwaga! Gdy przymiotnik jest członem nazwy własnej, piszemy człony wielką literą. Czyli zapiszemy Tatrzański Park Narodowy, ale już "moja kolekcja tatrzańskich pocztówek".


Polko i Polaku - piszcie poprawnie o polskich miastach, polskim jedzeniu i polskim języku.

Czas na małe ćwiczenie. W komentarzach proszę wpisujcie nazwę swojego miasta, dzielnicy lub miejscowości, którą znacie albo zapamiętaliście ze względu na intrygującą nazwę i utworzoną od niego nazwę mieszkanki i mieszkańca. Może być również zadanie do rozwiązania. :)

Pozwolę sobie rozpocząć:
Twardogóra - twardogórzanka, twardogórzanin.
Swornegacie - ? - ?

Sort:  

Kochana, pierwsze słówko w Twoim tekście ;)

Dzięki! :D Zmiana konstrukcji gramatycznej nie objęła. :P

Znam ten ból. Szkoda, że autokorekta nie wyłapuje tego :)

Gdyby wyłapywała, to pewnie by mogła sama posty pisać. :D

Bardzo przydatny post, jak każdy z tej serii :) Ja miałam taki dylemat: Fidżi i Fidżyjczyk? Czy raczej Fidżanin?

Fidżyjka i Fidżyjczyk. :) No i zawsze można opisowo, np. mieszkaniec Vanuatu.

dziękuję :)

Swornegacie - swornegacianka, swornegacianin? :-D
Leśniczówka Skarżysko Kościelne - ?, ?
Przedmieście Szczebrzeszyńskie - ?, ?

O widzisz - dobre. :)
Od nazw dwuwyrazowych z członem przymiotnikowym można utworzyć nazwę mieszkańca według dość prostej zasady, ale w przypadku mniej znanych miejscowości osobliwość i rzadkość takiej konstrukcji będzie raziła czytelnika lub słuchacza i może powodować omyłki co do prawidłowego określenia nazwy miejscowości. Poprawnie będzie powiedzieć lub napisać np. mieszkaniec Nowej Wsi Książęcej.

Podejmę jednak próbę, ku zobrazowaniu zasady. :)
Jelenia Góra - jeleniogórzanin, Biała Woda - białowodzianin.

Leśniczówna Skarżysko Kościelne jest osadą wsi, więc da się z tego wycisnąć co najwyżej kościelnoskarżyszczanin i kościelnoskarżyszczanka. Niedobre, gdyż zmienia kolejność członów, a część odprzymiotnikowa musi być pierwsza.
Przedmieście Szczebrzeszyńskie - szczebrzeszyńskoprzedmieszczanka (a. szczebrzeszyńskoprzedmieścianka) i szczebrzeszyńskoprzedmieszczanin (a.szczebrzeszyńskoprzedmieścianin). Tu podobne siupki z przymiotnikiem i jeszcze kwestia odmiany rzeczownika.

Ergo - co za dużo, to niezdrowo. No i jak zawsze w kwestiach językowych warto sprawdzić uzus, czyli czy sami mieszkańcy małej miejscowości używają w stosunku do siebie nazwy odmiejscowej.

Ale i w drugą stronę niedobrze. Gdy nazwa miejscowa jest zbyt krótka, również należy zastosować metodę opisową:
Oslo - mieszkanka Oslo, mieszkaniec Oslo. :)

Przedmieście Szczebrzeszyńskie - szczebrzeszyńskoprzedmieszczanka (a. szczebrzeszyńskoprzedmieścianka) i szczebrzeszyńskoprzedmieszczanin (a.szczebrzeszyńskoprzedmieścianin).

Przepiękne :-D

Przypominają się lekcje języka polskiego z wczesnej podstawówki. Bardzo dobra powtórka wuadomości z języka polskiego.

Tylko mnie zaskoczyła pisownia nazw geograficznych z małej litery: półwysep Jukatan. Moim zdaniem to jest głupota i stwarzanie niepotrzebnych problemów. Albo takie nazwy piszemy Wielką (celowo) literą albo małą, bo drugi człon się nie odmienia to pierwszy będziemy pisać z małej :) Ale to jest tylko moje zdanie :)

Tak - jest to dodatkowa komplikacja i myślę, że z czasem ta zasada może ulec zmianie. Tym bardziej, że w polszczyźnie jest tendencja "oswajania" wyrazów nieodmiennych i nazw obcych - jeżeli rośnie częstość ich używania, to w sposób naturalny albo zaczynają być odmieniane albo nazwa własna będzie funkcjonować jako oficjalnie dwuwyrazowa.
Tak było z nieodmiennymi kiedyś rzeczownikami "radio" czy "studio". :)

Czy ostatnie zdanie oznacza, że "radio" i "studio" stało się odmienne ?

Tak. Radio trochę wcześniej zaczęto odmieniać jeżeli chodzi o nazwę sprzętu, ale jako nazwa instytucji dość długo pozostawała nieodmienna. Nieodmienne studio to jeszcze pamiętam ze swoich młodszych lat. "W naszym studio witamy..." :)

A słowniki już przynajmniej od 10 lat podają w tych przypadkach odmianę jako prawidłową. Kakao się ostało.

Dzięki za odpowiedź i uświadomienie. Do dzisiaj kłócił bym się zażarcie z każdym, kto chciałby te słowa odmieniać...
No to teraz widać, jak dawno przestałem chodzić do szkoły, skoro w mej świadomości nadal te dwa wyrazy funkcjonują jako nieodmienne... Ach ten upływ czasu :)

Jeżeli liczby w nicku mają wiadome znaczenie, to ja o trzy lata później kończyłam szkołę. :)
Każdy żywy język się zmienia i niektórzy językoznawcy już prorokują, że "poszłem" też się z czasem uprawidłowi.

Liczby mają wiadome znaczenie :) Kontakt z regułami językowymi się jakoś urwał, a w świadomości pozostał stan z przed lat ;) A wiadomym jest, że "poszłem" jak miałem niedaleko, a "poszedłem" jak kawał drogi przede mną ;)

Bardzo dobrze, że to nam utrwalasz.
Pisząc posty jest to dobra forma nauki. Jak coś nie tak zaraz jest podkreślenie. A jak się robi to szybko to podkreśleń więcej.