
6. Państwa, miasta, mieszkańcy - pisownia wielką i małą literą
We wpisach o podróżach, historii, polityce, społeczeństwie niestety pojawiają się błędy w użyciu wielkiej lub małej litery w różnego typu nazwach. Gorąco zachęcam do zapoznania się z poniższymi zasadami pisowni.
I. Jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy własne państw, regionów, prowincji, stanów, miast, osiedli, wsi, przysiółków
Zawsze wielką literą.
- Polska, Rzeczpospolita Polska, również byłe nazwy - Polska Rzeczpospolita Ludowa,
- Niemcy, Francja, Chiny, Indie,
- Stany Zjednoczone Ameryki, Zjednoczone Królestwo,
- Teksas, Toskania, Morawy,
- Warszawa, Wrocław, Londyn, Berlin, Nowy Jork,
- Sępolno, Biskupin, Śródmieście, Stare Miasto,
- Tumidaj, Cyców, Korzonek, Koza Wielka, Gola Mała.
Wielką literą piszemy również wyrazy pospolite użyte w znaczeniu nazwy własnej: Korona, Unia, Federacja, Wschód (w znaczeniu kraje wschodu), Trójmiasto, Kraj Kwitnącej Wiśni.
II. Jednowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe
Piszemy zawsze wielką literą:
- nazwy rzek: Wisła, Odra,
- nazwy łańcuchów górskich: Kapaty, Sudety,
- nazwy kontynentów: Europa, Ameryka,
- nazwy krain: Zakaukazie, Naddnieprze,
- nazwy wysp: Grenlandia, Madagaskar,
- nazwy szczytów górskich: Śnieżka, Giewont,
- nazwy jezior: Gopło, Śniardwy.
III. Wielowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe
W nazwach dwuczłonowych, w których drugi człon jest rzeczownikiem w dopełniaczu (kogo? czego?) lub przymiotnikiem w mianowniku piszemy zawsze oba człony wielką literą.
- Cieśnina Magellana, Góra Kościuszki, Kanał Panamski, Nizina Mazowiecka, Morze Egejskie.
W nazwach dwuczłonowych, w których drugi człon jest w nieodmieniającym się mianowniku, pierwszy człon, który jest wyrazem pospolitym piszemy małą literą.
- półwysep Jukatan, wyspa Sumatra, morze Marmara.
W nazwach, w których pojawia się przyimek, jest on pisany małą literą.
- Nakło nad Notecia, Gródek nad Dunajcem,
- również obcojęzyczne Stratford-upon-Avon, Frankfurt am Main.
IV. Nazwy mieszkańców
Małą literą piszemy nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi.
- warszawianka, wrocławianin, londyńczyk, paryżanka, ateńczyk, nowojorczyk,
- mokotowianka, kleparzanin, brochowianin,
- wólczanka, lipnianin, klonowianka.
Pozostałe nazwy mieszkańców piszemy zawsze wielką literą. Dotyczy to mieszkańców:
- planet: Ziemianin, Marsjanin,
- kontynentów: Europejczyk, Afrykanka,
- krajów: Polak, Polka, Brazylijczyk, Szwajcar, Hiszpanka, Chinka, Ugandyjczyk,
- regionów, krain, prowincji: Ślązak, Kaszub, Tyrolczyk, Alzatczyk.
V. Przymiotniki utworzone od powyższych
Piszemy zawsze małą literą
- polski, polska, polskie również odmieniane przez przypadki,
- europejski, afrykański, amerykański,
- niemiecki, angielski, rosyjski,
- warszawski, wiedeński, paryski,
- dolnośląski, mazowiecki, małopolski,
- wiślany, bałtycki, tatrzański.
Uwaga! Gdy przymiotnik jest członem nazwy własnej, piszemy człony wielką literą. Czyli zapiszemy Tatrzański Park Narodowy, ale już "moja kolekcja tatrzańskich pocztówek".
Polko i Polaku - piszcie poprawnie o polskich miastach, polskim jedzeniu i polskim języku.
Czas na małe ćwiczenie. W komentarzach proszę wpisujcie nazwę swojego miasta, dzielnicy lub miejscowości, którą znacie albo zapamiętaliście ze względu na intrygującą nazwę i utworzoną od niego nazwę mieszkanki i mieszkańca. Może być również zadanie do rozwiązania. :)
Pozwolę sobie rozpocząć:
Twardogóra - twardogórzanka, twardogórzanin.
Swornegacie - ? - ?
Kochana, pierwsze słówko w Twoim tekście ;)
Dzięki! :D Zmiana konstrukcji gramatycznej nie objęła. :P
Znam ten ból. Szkoda, że autokorekta nie wyłapuje tego :)
Gdyby wyłapywała, to pewnie by mogła sama posty pisać. :D
Bardzo przydatny post, jak każdy z tej serii :) Ja miałam taki dylemat: Fidżi i Fidżyjczyk? Czy raczej Fidżanin?
Fidżyjka i Fidżyjczyk. :) No i zawsze można opisowo, np. mieszkaniec Vanuatu.
dziękuję :)
Swornegacie - swornegacianka, swornegacianin? :-D
Leśniczówka Skarżysko Kościelne - ?, ?
Przedmieście Szczebrzeszyńskie - ?, ?
O widzisz - dobre. :)
Od nazw dwuwyrazowych z członem przymiotnikowym można utworzyć nazwę mieszkańca według dość prostej zasady, ale w przypadku mniej znanych miejscowości osobliwość i rzadkość takiej konstrukcji będzie raziła czytelnika lub słuchacza i może powodować omyłki co do prawidłowego określenia nazwy miejscowości. Poprawnie będzie powiedzieć lub napisać np. mieszkaniec Nowej Wsi Książęcej.
Podejmę jednak próbę, ku zobrazowaniu zasady. :)
Jelenia Góra - jeleniogórzanin, Biała Woda - białowodzianin.
Leśniczówna Skarżysko Kościelne jest osadą wsi, więc da się z tego wycisnąć co najwyżej kościelnoskarżyszczanin i kościelnoskarżyszczanka. Niedobre, gdyż zmienia kolejność członów, a część odprzymiotnikowa musi być pierwsza.
Przedmieście Szczebrzeszyńskie - szczebrzeszyńskoprzedmieszczanka (a. szczebrzeszyńskoprzedmieścianka) i szczebrzeszyńskoprzedmieszczanin (a.szczebrzeszyńskoprzedmieścianin). Tu podobne siupki z przymiotnikiem i jeszcze kwestia odmiany rzeczownika.
Ergo - co za dużo, to niezdrowo. No i jak zawsze w kwestiach językowych warto sprawdzić uzus, czyli czy sami mieszkańcy małej miejscowości używają w stosunku do siebie nazwy odmiejscowej.
Ale i w drugą stronę niedobrze. Gdy nazwa miejscowa jest zbyt krótka, również należy zastosować metodę opisową:
Oslo - mieszkanka Oslo, mieszkaniec Oslo. :)
Przepiękne :-D
Przypominają się lekcje języka polskiego z wczesnej podstawówki. Bardzo dobra powtórka wuadomości z języka polskiego.
Tylko mnie zaskoczyła pisownia nazw geograficznych z małej litery: półwysep Jukatan. Moim zdaniem to jest głupota i stwarzanie niepotrzebnych problemów. Albo takie nazwy piszemy Wielką (celowo) literą albo małą, bo drugi człon się nie odmienia to pierwszy będziemy pisać z małej :) Ale to jest tylko moje zdanie :)
Tak - jest to dodatkowa komplikacja i myślę, że z czasem ta zasada może ulec zmianie. Tym bardziej, że w polszczyźnie jest tendencja "oswajania" wyrazów nieodmiennych i nazw obcych - jeżeli rośnie częstość ich używania, to w sposób naturalny albo zaczynają być odmieniane albo nazwa własna będzie funkcjonować jako oficjalnie dwuwyrazowa.
Tak było z nieodmiennymi kiedyś rzeczownikami "radio" czy "studio". :)
Czy ostatnie zdanie oznacza, że "radio" i "studio" stało się odmienne ?
Tak. Radio trochę wcześniej zaczęto odmieniać jeżeli chodzi o nazwę sprzętu, ale jako nazwa instytucji dość długo pozostawała nieodmienna. Nieodmienne studio to jeszcze pamiętam ze swoich młodszych lat. "W naszym studio witamy..." :)
A słowniki już przynajmniej od 10 lat podają w tych przypadkach odmianę jako prawidłową. Kakao się ostało.
Dzięki za odpowiedź i uświadomienie. Do dzisiaj kłócił bym się zażarcie z każdym, kto chciałby te słowa odmieniać...
No to teraz widać, jak dawno przestałem chodzić do szkoły, skoro w mej świadomości nadal te dwa wyrazy funkcjonują jako nieodmienne... Ach ten upływ czasu :)
Jeżeli liczby w nicku mają wiadome znaczenie, to ja o trzy lata później kończyłam szkołę. :)
Każdy żywy język się zmienia i niektórzy językoznawcy już prorokują, że "poszłem" też się z czasem uprawidłowi.
Liczby mają wiadome znaczenie :) Kontakt z regułami językowymi się jakoś urwał, a w świadomości pozostał stan z przed lat ;) A wiadomym jest, że "poszłem" jak miałem niedaleko, a "poszedłem" jak kawał drogi przede mną ;)
Bardzo dobrze, że to nam utrwalasz.
Pisząc posty jest to dobra forma nauki. Jak coś nie tak zaraz jest podkreślenie. A jak się robi to szybko to podkreśleń więcej.