Mieszko I i Rainulf Drengot; co łączy Piastów z Normanami? cz.1

Fot. Mieszko I, Wikimedia, CC

O panowaniu Mieszka I wiemy relatywnie mało, jednak wystarczająco dużo aby stwierdzić, że był on zręcznym politykiem i dowódcą wojskowym. O sile charakteru tego słowiańskiego władcy świadczą pragmatyczne sojusze, które zawierał, i które zrywał gdy uznał, że nie służą już one budowaniu spójnego organizmu politycznego. Na polu bitwy Mieszko I wykazał się też świetnym instynktem wojskowym, przy czym talent polityczny pomagał mu często uniknąć srogich konsekwencji po przegranych starciach siłowych. Mniej więcej w tym samym czasie (dokładnie 50 lat później), na południu Italii, podobnymi cechami odznaczał się przybyły z Normandii Rainful Drengot, który w ciągu 20 lat doprowadził do powstania pierwszego legalnego, normańskiego organizmu państwowego na południu Włoch - Księstwa Aversy. Mieszka I z Rainfulfem łączył nie tylko talent polityczny, ale nawet - zupełnie przypadkowo - niemalże identyczne decyzje, które pozwoliły obu zdobyć i umocnić władzę.

Najważniejszym politycznym wydarzeniem okresu Polski piastowskiej był oczywiście Chrzest Polski (966r). Mieszko I zawarł go z kilku oczywistych powodów; wstępując w poczet państw cywilizacji łacińskiej uniknął on zbrojnej chrystianizacji z rąk niemieckich margrabiów i uniezależnił się politycznie od niemieckiej zwierzchności kościelno-administracyjnej. Wydarzenie to poprzedzone zostało ślubem z czeską księżniczką Dobrawą, co miało kluczowe znaczenie zarówno dla Chrztu jak i działań zbrojnych na Pomorzu, gdzie celem Mieszka było podbicie terytoriów w ujściu Odry. Prowadziło to do konflikt z niemieckimi margrabiami, którzy uznawali Pomorze za swoją strefę wpływów, oraz z Czechami, którzy pozostawali w sojuszu ze Słowianami Połabskimi - Wieletami.

Ślub z chrześcijańską księżniczką z Czech (965r), a następnie Chrzest miał stanowić podstawy polsko-czeskiego sojuszu przeciwko pogańskim Słowianom z Pomorza. Faktem bowiem było, że przynależność do Christianitas miało naturalne tendencje do kierowania się jej członków przeciwko pogańskim państwom i plemionom. W 967r. wspólne siły Polski i Czech pokonały Wolinianów przy ujściu Odry, powiększając tym samym piastowskie wpływy na Pomorzu. Wzrost znaczenia państwa Mieszka I zaniepokoił niemieckich margrabiów. Przeciwko polskiemu księciowi samowolnie wystąpił Hodon, pobity w bitwie pod Cedynią w 972r. Zakończenie tego konfliktu nie jest nam dobrze znane. W 973r. Otton I wezwał do siebie Mieszka i Hodona, aby dokonać arbitralnego rozstrzygnięcia sporu. Przypuszcza się, że Piastowie nie byli zadowoleni z cesarskiej decyzji. Miało skutkować poparciem jakie razem z czeskim księciem Bolesławem II udzielił Mieszko I Henrykowi II Kłótnikowi - przeciwnikowi syna Ottona I i pretendentowi do cesarskiej godności po śmierci cesarza niemieckiego w 973r. Decyzją tą, Mieszko czynnie zaangażował się w spór dynastyczny za zachodnią granicą. Pewność siebie Mieszka I, oraz swoich możliwości musiała być znacząca, gdyż pomimo iż polsko-czeska opozycja upadła a koronę objął Otton II, to nowy cesarz ostatecznie zawarł porozumienie z Piastami (980r). Niestety nie mamy pewności co do szczegółów sporu między Mieszkiem a Ottonem II. Prawdopodobnie po niemieckiej wyprawie przeciwko Czechom, Otton II zaatakował także Polskę. Zważywszy, że Mieszko I utrzymał władzę a sam cesarz opuścił Niemcy w ramach ekspedycji wojskowej przeciwko Saracenom w Italii, to musiało dojść do polsko-niemieckiego porozumienia. Ma to o tyle sens, iż w 977r. zmarła czeska żona Mieszka I, co otworzyło polskiemu księciowi drogę do zawarcia nowego politycznego małżeństwa. Pomiędzy rokiem 978 a 980, Mieszko I poślubił córkę niemieckiego margrabiego Marchii Północnej - Odę Dytrykównę - co związało go politycznie z Niemcami i dawało wolną rękę na Połabiu, a także na będącym pod czeską kontrolą Śląsku i w Małopolsce. Możliwe więc, że ślub z Odą był przypieczętowaniem pokoju w konflikcie z niemieckimi Ludolfingami, dzięki czemu, Mieszko I mógł skupić się na wspomnianych terenach, a Otton II udać na południe Europy. Ślub ten miał więc nie mniejsze znaczenie od ślubu z Dobrawą, jednak z tą ironiczną różnicą, że teraz był on pośrednio wymierzony w czeskich Przemyślidów, a wcześniejszy z Dobrawą, zawarty został przeciwko Niemcom.

Klęska Ottona II na południu Italii spowodowała wystąpienia i bunt Słowian na Połabiu (983r), co zbiegło się ze śmiercią cesarza Ottona II. Podobnie jak 10 lat wcześniej, po śmierci Ottona I, Henryk II Kłótnik ponownie przystąpił do walki o władzę nad cesarstwem; poprzez regencję w imieniu małoletniego Ottona III i przy ponownym wsparciu Piastów i Przemyślidów. W 984r. Czesi zajęli Miśnię, jednak Mieszko I porzucił sojusz z Czechami i przeszedł na stronę niemieckich Ludolfingów. Powody były trzy: Henryk II Kłótnik zrezygnował z pretensji do tronu, co sprawiło, że antyniemiecki sojusz stracił podstawy polityczne; powstanie na Połabiu zaczęło zagrażać zarówno Ludolfingom i niemieckim margrabiom jak i Piastom; rosnący apetyt Mieszka I na Śląsk i Małopolskę. W 985r. wspólnie z niemieckimi siłami Mieszko I zdławił słowiańską rebelię, a rok później, kiedy “Otton król-chłopiec pustoszył Czechy” Mieszko I został przyjęty przez niemieckiego cesarza, po czym udali się, aby “razem ciągnąc spustoszyć (…) ogniem i wielkim wyludnieniem” słowiańską ziemię (Połabie albo Czech - nie do końca wiemy o które ziemie chodzi). Ostatecznie Mieszko I pogrzebał polsko-czeski sojusz, który 20 lat wcześniej uchronił go od niemieckiej inwazji i wpływów. Rezultatem tego było powiększenie piastowskiego organizmu politycznego o Pomorze oraz Śląsk i Małopolskę, które polski książe zajął ok. roku 990, a także, co do tej pory nie zostało wspomniane, Grody Czerwieńskie na wschodzie. Aż do śmierci cesarza w 992r. Mieszko I został wierny Ottonowi III, wyprawiając się z nim jeszcze przeciwko słowiańskim Stodoranom na terenach dzisiejszej Brandemburgii.

W ciągu 26 lat, od Chrztu Polski do swojej śmierci, z piastowskiego plemiennego księcia, Mieszko I stał się ważnym graczem politycznym w Europie Środkowej. Jako budowniczy zrębów polskiej państwowości nie obawiał się ingerować w wewnętrzne sprawy dynastyczne ościennego cesarstwa, zawierać antyniemieckie sojusze, a taże zrywać je, aby ze swoim wcześniejszym wrogiem brutalnie najeżdżać etnicznie tożsamych z nim wrogów, a nawet występować przeciwko swoim wcześniejszym strategicznym sojusznikom. Zręczną dyplomacją Mieszko I wkupił się wpierw w łaski chrześcijańskiej wspólnoty politycznej, a później nawiązał relacje dynastyczne z jednym z najpotężniejszych niemieckich margrabiów, oraz pośrednie relacje z samym cesarzem rzymskim (Sancti Imperator Romanus). Podobną historię i to w dość podobnym czasie możemy zaobserwować na południu Europy, na terenach kontrolowanych przez Konstantynopol, kiedy potomkowie Wikingów - Normanowie - z małej grupy bitnych rycerzy, stali się wielkimi posiadaczami ziemskimi, księciami, a od 1130r. za sprawą Rogera II Sycylijskiego, monarchami jednego z największych i najdłużej istniejących europejskich królestw. Wszystko zaczęło się w 1017r., ale o podobieństwie politycznych karier słowiańskiego Mieszka I do normańskiego Rainulfa w drugiej części artykułu.

@cezarys