Konkret

Wychowanie nie jest prostym zadaniem. Praca wychowawcy wymaga dobrego doboru środków, tak aby nie narzucić podopiecznemu zbyt wiele, a jednocześnie pokierować go, by to on sam chciał się rozwijać w pożądanym kierunku. Harcerstwo działa pośrednio, czyli kształtuje przez oddziaływanie sytuacyjne, przez oddziaływanie nie wprost.

Designer (6).jpeg

O co chodzi? Chodzi o to, by nie tylko mówić o tym, co trzeba zrobić, o tym, jak się zachowywać, ale o to, aby faktycznie to robić, aby przez przykład i zaangażowanie do działania wskazywać odpowiednie wartości. Harcerskie działania nie sprowadzają się do pogadanek, do moralizatorskich wspomnień, do wywodów czy kazań, lecz do konkretnego działania (choć mogą tymi moralizatorskimi wywodami być okraszone). Działanie harcerskie charakteryzuje się wychowywaniem do czynu poprzez czyn. Wychodząc z takiego punktu, możemy zastanowić się nad konkretnymi sposobami. Jak można osiągnąć pożądany efekt, czyli postęp, rozwój umiejętności, wzmocnienie silnej strony lub wypracowanie cnoty?

Przeżyj to sam

Harcerstwa nie można się nauczyć. Harcerstwo się przeżywa. Mogę to potwierdzić... własnym doświadczeniem. To bardzo ważne zdanie stanowi dla nas punkt wyjściowy. Aby przeżyć harcerstwo, przeżyć przygodę związaną z wychowaniem samego siebie w naturze, potrzeba znaleźć się w odpowiedniej sytuacji. Dziecko, nastolatek, młody dorosły, szukając przygody, wyzwania, musi trafić na sytuację, która wymaga od niego. Na sytuacje lub innych ludzi, którzy traktują go poważnie i kreują w nim poczucie własnej wartości, jednocześnie zachęcając do czynu.

Okoliczności wymagające wykonania ruchu nazywamy sytuacją wychowawczą. Sytuacją, w której należy podjąć jakąś decyzję lub działanie, a dana osoba będąca podmiotem aktywnym w danej sytuacji poprzez swój wybór lub czyn, zmienia także siebie. Czyn zmienia myśl. Natomiast później jest w stanie zastanowić się wspólnie z grupą lub samotnie nad swoim zachowaniem, nad swoimi myślami w takiej sytuacji, i retrospektywnie wejrzeć w siebie. A może nawet zrobić postanowienie na przyszłość. Myśl zmienia czyn.

Sytuacje wychowawcze pojawiają się w sposób naturalny w momencie zmierzenia się z rzeczywistością. Właśnie dlatego skauting osiągnął początkowo tak wielki sukces. Zabierając młodzież na łono natury, stawiając ich przed wyzwaniem, którego młodzież nie doświadczała w ciągu swojego życia, przed wyzwaniem poradzenia sobie samemu w dziczy, w obliczu twardych zasad przyrody, harcerstwo daje szansę realizacji siebie w naturalny dla ludzi sposób. Osoba sama musi zadbać o swoje pożywienie, o nocleg, o zapewnienie sobie odpowiedniej ilości ciepła. Czy to w grupie, czy sama. W ten sposób wychowawca zabierając kilku nastolatków na wycieczkę biwak, na przykład pod namioty, kreuje naturalną sytuację, w której uczestnicy muszą zmierzyć się ze swoimi słabościami, przezwyciężyć je i nauczyć się nowych umiejętności lub je doskonalić.

Designer (3).jpeg

Rolą instruktora harcerskiego w ramach tego procesu, rolą wychowawcy, jest więc odpowiednie kreowanie takich sytuacji i możliwości ich wystąpienia. Wychowawca, znając swoją grupę, umiejętności, słabości, wyzwania, jest w stanie zaprojektować doświadczenie wychowawcze dla danej osoby, bez narzucania, lecz poprzez stworzenie odpowiednich okoliczności do jej rozwoju.

LXD

Wśród obecnie modnych terminów pojawia się Learning Experience Design. Jak wiele nowoczesnych sformułowań, pochodzi ono z języka angielskiego i oznacza projektowanie doświadczeń w nauczaniu. Jest to podejście do projektowania i tworzenia doświadczeń edukacyjnych, które kładzie nacisk na uczenie się jako proces doświadczania. Wykorzystuje zasady designu, takie jak projektowanie, a także pedagogiki, aby tworzyć odpowiednie środowiska edukacyjne, które są skuteczniejsze od standardowych metod nauczania.

Bardzo ważnym aspektem Learning Experience Design jest personalizacja doświadczeń edukacyjnych. Dostosowanie materiałów i aktywności do indywidualnych potrzeb i preferencji uczących się pozwala na dopasowanie uczenia się do różnorodnych stylów i tempa przyswajania wiedzy. Bardzo podobne podejście ma harcerstwo, które opiera się o indywidualne podejście i personalizację doświadczeń, przez osobiste mierzenie się z rzeczywistością.

Harder Better Faster Stronger

Harcerstwo pozwala na skuteczne realizowanie wychowania. Jednocześnie, przez przeżywanie, opieranie się na doświadczeniach wzmacniana jest siła bodźców. Nie jest to bodziec bardzo słaby, przyswajany jednym tylko zmysłem, takim jak na przykład tekst, lecz lepszym bodźcem, takim jak muzyka. Harcerstwo natomiast angażuje całą osobę do wykonywania danego doświadczenia, do wykonywania danego ćwiczenia w celu osiągnięcia konkretnego celu. Angażuje daną osobę w całości, ponieważ ta osoba chce osiągnąć dany cel.

Wewnętrzna chęć i stworzenie wewnętrznej silnej motywacji jest jednym z kluczy do sukcesu. Mając silnie zmotywowaną osobę, która wchodzi w wymagającą od niej sytuację, ta osoba angażuje się w całości swoim wzrokiem, słuchem, zachowaniem, przekonaniem oraz własnymi wewnętrznymi zasadami, chcąc realizować cel. Może to być cel wzniosły, jak bycie dobrym człowiekiem, bycie dobrym przyjacielem, bycie osobą, na której można polegać. Ale równie dobrze może to być chęć przygody, chęć odkrywania tego, co jest za horyzontem. Jakakolwiek motywacja wewnętrzna byłaby źródłem, efektem jest chęć pracy nad sobą, chęć działania i podejmowania aktywnego działania w otaczającej rzeczywistości.

Designer (1).jpeg

I tutaj dochodzimy do bardzo ciekawego punktu. Wychowawca powinien tworzyć sytuację, w której dana osoba może się w pełni rozwinąć, może się rozwijać wszechstronnie. Właśnie dlatego, że ma okazję, jest zachęcana w środowisku pozytywnym do jej rozwoju, do podejmowania działań, jest to dla tej osoby sytuacja bardzo komfortowa, w której może spróbować, może się jej nie udać, może coś nie wyjść, ale nie będzie przez to oceniana, ponieważ jest to środowisko skupione na pozytywnych aspektach. I co więcej, nie jest od nich wymagane dostosowanie się do wszystkich. Pewne zasady są takie same, ale jeżeli chodzi o główny sens wychowania, czyli o to, w czym dana osoba chce się rozwijać, co chciałaby robić, jest szeroka pula możliwości, z których można wybierać.

Wychowawca planując pojedyncze doświadczenia, planując sytuacje wychowawcze i kreując je, tworzy przestrzeń do rozwoju i maksymalnego wykorzystania potencjału danego młodego człowieka. Potencjał, który często w innych systemach, takich jak w systemie szkolnym czy w systemie państwowym, jest niedoceniany, bo może być to bardzo niezwykły talent, specjalna umiejętność, a może być to wyjątkowa cecha charakteru. Jednak jeżeli systemy, które szukają wyrównania poziomu całości, będą oceniać taką osobę, nie zauważą tego wyjątkowego talentu.

Synteza

Czy doczekamy się momentu, w którym zasady Learning Design Experience będą elementarną częścią kursów instruktorskich? Szczerze mówiąc, nie wiem. LXD podąża ścieżką nowoczesności, i jak jeden z wielu „modnych” tematów, może utrzymać się na fali, lecz może też wpaść w odmęty zapomnienia. Harcerstwo ma to do siebie, że trwa – a trwa, ponieważ tworzy własną ścieżkę ewolucji, która choć czerpie z innych idei, sama w sobie jest wyjątkowa i zachowuje swoją tożsamość. Liczę jednak na to że pomysł planowania doświadczeń, szczególnie edukacyjnych, nie przejdzie obok nas, i zaowocuje ciekawymi pomysłami w ramach codziennej pracy instruktorów,

Poprzednio

Ten post jest pierwszym z serii wniosków wychowawczych po moim Camino. Niedługo będzie więcej - śledźcie uważnie! Grafiki użyte w poście zostały wygenerowane przy pomocy AI.

Poprzednio w serii harcerskiej:
#10 Lean Scouting - czyli zarządzanie szyszkoidalne (część druga)
#7 Lean Scouting - czyli szczupłe działanie w gęstym lesie (część pierwsza)
#1 Rzeczpospolita Harcerska - czyli jak przez bieganie po lesie w krótkich spodenkach wykuwa się demokrację

W tym sezonie

Poniżej załączam listę tematów, za które chcę się zabrać. Jeżeli któryś Ci się spodobał, daj znać w komentarzu!

wnioski wychowawcze po moim Camino, w tym o tym czemu lubię wolno, po co być obcym, oraz dlaczego malowniczość jest tak ważna
Święta Mitologia - rozwinięcie kilku poprzednich postów o cnotach i okazjach do bycia lepszym na przykładach herosów greckich. Etyka Nikomachejska jest już na półce, czeka na swoją kolej
kontynuacja słowniczka duchowego inżyniera (czeka: barycentrum, propagacja, cybernetyka)
teologiczna interpretacja czasoprzestrzeni i energomaterii
geometria absolutu - czyli jak narysować nieskończoność (do geometrii przejdziemy pewnie po rozbudowaniu Słowniczka, pewne pojęcia mogą się przydać)

#12 Doświadczaj - czyli o wychowaniu wspomaganym LXD